Drie paradigma’s in leiderschap

Drie paradigma’s in leiderschap

In de ruim honderd jaar dat leiderschap als een onderscheiden wetenschappelijk onderzoeksthema fungeert is het denken een aantal keer wezenlijk veranderd. Hierin zijn enkele hoofdstromingen te onderscheiden, elk met vele subvarianten. De hoeveelheid onderzoek is, zeker in kwantitatieve zin, indrukwekkend. Volgens Aitken (in Higgs, 2003) waren begin deze eeuw al meer dan 8000 boeken over leiderschap verschenen en een veelvoud daarvan aan artikelen, het merendeel geschreven vanuit een Amerikaans perspectief.

In de achterliggende concepties waarmee naar leiderschap gekeken wordt, valt een aantal verschillende denkclusters te onderscheiden die in zekere zin fungeren als een paradigma: een samenhangend stelsel van theorieën en modellen die tezamen een denkkader vormen waarbinnen ‘de werkelijkheid’ gekend wordt. Door veel auteurs wordt gesproken van een traditioneel paradigma, dat uitgaat van min of meer stabiele organisaties in afgebakende omgevingen, en een nieuw ‘transformationeel paradigma’, dat is ontstaan in de economische turbulentie rond de jaren tachtig van de vorige eeuw, gefundeerd op een meer continue stroom van verandering en aanpassing (zie van Muijen 2003, Stoker 2005, Ten Have 2009).

Meer recent wordt ook een derde paradigma onderkend (Osborn, Hunt & Jauch 2002, Avolio, Walumbwa & Weber 2009, Mintzberg 2009), waarin de organisatie niet meer wordt gezien als een

eenduidig begrensde entiteit maar vooral als een open systeem dat voortdurend in interactie verkeert met zijn omgeving. Hierin wordt door de interdependentie op wereldschaal het speelveld bepaald, zijn de grenzen tussen organisatie en buitenwereld grotendeels weggevallen en speelt leiderschap zich af in een complex adaptief systeem, een dynamisch en gelaagd veld met veel actoren in wisselende posities. Wij noemen dit het contextuele paradigma.

Overigens zijn de genoemde paradigma’s opeenvolgend, maar zij sluiten elkaar niet uit. In de huidige praktijk komen ze als zienswijze alle drie naast elkaar voor.

 

Traditioneel paradigma: Stabiliteit                       Traditioneel paradigma: stabiliteit

Transformationeel paradigma: verandering      Transformationeel paradigma: verandering

Contextueel paradigma: complexiteit                  Contextueel paradigma: complexiteit

 

Referenties

Avolio B.J., Walumba F.O. & Weber T.J., (2009). “Leadership: current theories, research, and future directions.” Annual Review of Psychology, 2009.60: 421-449.

Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectation. New York: Free Press.

Bass B.M. (2008). The Handbook of Leadership (4th edition). New York: Free Press.

Bennis W.G. & Nanus B. (1985). Leaders: the strategies for taking charge. New York: Harper Perennial.

Bryman A. (1992). Charisma & leadership in organizations. Sage Publications.

Bryman A., Collinson D., Grint K., Jackson B. , Uhl-Bien M. (2011). The Sage Handbook of Leadership. London: Sage.

Burns, J. M. (1978). Leadership. New York: Harper & Row.

Emery F. & Trist E. (1965). The Causal Texture of Organizational Environments, in: Human Relations, Vol. 18, p21-32.

Fiedler F. E. (1967). A theory of leadership effectiveness. New York: McGraw-Hill.

Grint, K. (2011). “A History of Leadership.” In: The Sage Handbook of Leadership. Sage, London.

Have S. ten, Have W. ten & Janssen B. (2009). Het Veranderboek. Amsterdam: Mediawerf.

Hazy J.K., Goldstein J.A. & Lichtenstein B.B. (2007). “Complex systems leadership theory: an introduction. ” In: Complex systems leadership theory: new perspectives from complexity science and organizational effectiveness. Ed JK Hazy, JA Goldstein, BB Lichtenstein 1-13. Mansfield, MA:ISCE Publ.

Hersey, P. & Blanchard, K. H. (1969). Management of Organizational Behavior – Utilizing Human Resources. New Jersey/Prentice Hall.

Higgs M.J. (2003). “How can we make sense of leadership in the 21st century?” Leadership and Organization Development Journal, 24, 5, 273 – 284.

Kets de Vries M.F.R. (2001). The leadership mystique. Prentice Hall.

Kotter J. (1996). Leading Change. Boston: Harvard Business Review Press.

Lichtenstein B.B., Uhl-Bien M., Marion R., Seers A., Orton J.D. & Schreiber C. (2007). “Complexity

leadership theory: an interactive perspective on leading in complex adaptive systems.”

In: Complex systems leadership theory: new perspectives from complexity science and

organizational effectiveness. Ed JK Hazy, JA Goldstein, BB Lichtenstein 129-144. Mansfield,

MA: ISCE Publ.

Mintzberg H. (2009). “Rebuilding Companies as Communities. ” Harvard Business Review , july- august 2009.

Muijen J.J. van (2003). Leiderschapsontwikkeling, het hanteren van paradoxen. Oratie Nyenrode.

O’Connor P.M.G. & Quinn L. (2004). “Organizational capacity for leadership.” In: The center for creative leadership handbook of of leadership development, ed C.D. McCauly, E. Van Velsor, 417-37. San Francisco, CA Jossey-Bass.

Osborn, R.N., Hunt J.G. & Jauch L.R. (2002) “Toward a contextual theory of leadership”. The Leadership Quarterly 13, 797-837.

Owen J. (2010). The death of modern management: how to lead in the new world disorder.

Chichester: John Wiley & Sons.

Pearce C.L. & Conger J.A. (2003). Shared leadership: reframing the how’s and why’s of leadership. Thousand Oaks, CA: Sage.

Peters F. & Strijp C.M.J. (2010). “Tegenwind vraagt Stuurmanskunst”. Management Executive.

Peters T.J. & Waterman R.H. (1982). In Search of Excellence. Grand Central Publishing.

Stoker J.I. (2005). Leiderschap verandert. Oratie Rijksuniversiteit Groningen.

Uhl- Bien M., Marion R. & McKelvey B. (2007). ”Complexity leadership theory: shifting leadership from the industrial age to the knowledge era.” The Leadership Quarterly, 18: 298-318.

Uhl- Bien M., Marion R. (2008). Complexity leadership. Charlotte NC: Information Age.

Uhl- Bien M., Marion R. (2011). “Complexity Leadership theory.” In: The Sage Handbook of Leadership. Sage, London.

Wierdsma A. (1999). Co-creatie van verandering. Eburon.

Yukl G. (2001). Leadership in Organizations. New Jersey: Prentice Hall

Zijtveld K. C. G van & Bommerez J. (2005). Flow en de kunst van het zakendoen.

Eemnes: Nieuwe Dimensies.